Göçmen Anneler

Çift ve Çok Dilli Çocuk Yetiştirirken Karşılaşılabilecek Sorunlar

19 Mart 2019

Çocuk Psikiyatristi ve çift dill iki çocuk annesi Joanna M. Kıyak, Göçmen Anneler için kaleme aldı.

Çift (bilingual) ve çok dilli (multilingual) çocuk yetiştirmek asılında tek dilli çocuk yetiştirmekten faklı değildir ancak çift/çok dilli çocukların aileleri çocuğun gelişiminin çeşitli aşamalarda farklı zorluklarla, belirsizliklerle ve ikilemlerle karşılaşabilmekteler. Çift ve çok dillilik tanımından ve çocuk yetiştirirken karşılaşabilecek olası birkaç sorundan ve olası çözümlerinden bahsetmek istiyorum.

Bilingualizmin tanımı:

Oxford sözlüğüne göre çift dilli kişi iki dili akıcı şekilde konuşabilen bir kişidir. Ancak günümüzde bu tanım çok genel ve yetersizdir çünkü dil; yürümenin aksine somut olmayan bir beceridir ve ölçülebilir yöntemlerle değerlendirilemez.

Çift dillilik ile ilgili literatürde en uygun tanıyı Christopher Thiery sunmuştur ve bu tanıya göre gerçek çift dilli kişi, bu iki dili ana dili olarak konuşan toplumlara göre onlardan biri olarak sayılmalı. Yani onlardan biri gibi olmalı, bu topluma ait olmalı ve toplum tarafından o topluma ait kabul edilmeli. Bu da demek ki çift dillilik tanımının kültürel yönü de var ve zannettiğimiz gibi birden çok dili konuşan herkes gerçekten çift dilli olmuyor, olamıyor.

İki dilli çocuk yetiştirirken karşılaşabileceğiniz en sık sorunlar:

Çift dillilikten kaynaklanan avantajların yanı sıra her aile mutlaka birkaç sorunla karşılaşmıştır.

Ne yazık ki çift dillilik ile ilgili Türkiye’de ve diğer ülkelerde de çok çelişkili ve bazen bizim ve çocuklarımızın hayatını geri dönüşü olmayacak şekilde olumsuz olarak etkileyen bilgiler verilmektedir. Maalesef bazen profesyoneller bile kafamızı karıştırabilirler.

İlk önce bilingualizm ve mültilingualizm en yaygın ve en hatalı görüşe açıklık getirmek gerekirse;

Çok Dilli Çocuk Geç Konuşur Efsanesi

Bu görüş kesinlikle yanlış! Ama burada hemen geç konuşmanın kavramını açıklamakta fayda var. Geç sonuçta göreceli bir kavram ve bu kavramı netleştirmek gerekiyor. Tıbbı anlamda geç konuşmak belli bir yaş için konuşma gelişimi için normların dışında olmak demektir. Bu arada çift dilli çocuklar için konuşma gelişimi açısından farklı norm yoktur. Yani bilingual çocuklarda tek dilli çocuklardaki gibi konuşma gelişimi açısından aynı normlar kullanılmaktadır.

Örnek olarak 3 yaşı doldurmuş ve dil konusunda yeterince uyaran almış bir çocuk (tek dilli ya da birden daha fazla dilli olsun) en az 2 kelimeli cümle kurmalıdır. Tabii ki her çocuk farklı zamanda gelişim basamakları kazanmaktadır, bazı çocuklar 14 aylıkken 2 kelimelik cümleler konuşabiliyorken bazı çocuklar ancak 30 aylıkken 2 kelimelik cümle kurmaya başlamaktadır ama bu 2 çocuk hala normal sınırlar içindedir. Tabii ki dışarıdan bakan ve bu çocuklarla ilgili yorum yapan bir kişi 14 aylıkken konuşmaya başlayan çocuğa erken konuştu der, diğer çocukla ilgili büyük olasılıkla geç konuştu der, yalnız unutmayalım ki bu iki çocuk hala normal sınırlar içinde ve tıbbı anlamda biz hiçbir zaman bu ikinci çocuk için geç konuştu demeyiz.

Çoğu bilingual çocukta dil gelişimi paralel yani simültane olarak gelişmemektedir. Yani erken çocukluk döneminde dengeli bilingualizm çok nadirdir. Genellikle bir dil daha geç gelişir. Ama unutmalım ki böyle bir durumda, öbür dilin gelişimi de mutlaka normların içinde olmalıdır.

Önemli! Eğer iki dilin gelişimi normlara göre geri gidiyorsa, mutlaka bir uzmana (çocuk psikologu, çocuk psikiyatristi, dil terapisti) danışmayı tavsiye ediyoruz.

İki Dili Birbirine Karıştırarak Konuşan Çocuklar

İngilizce bu kavram “code mixing” veya “ code switching” olarak adlandırılır. Örnek verecek olursak “i want to eat elma”.

Genellikle dilleri karıştıran çocukla ilgili çocuğun kafasının karışmış olduğuna, çift dilliliğin ona ağır geldiğine ve iki dili edinmekle ilgili sıkıntı yaşadığına dair yorumlar gelebilmektedir. Bazen ne yazık ki daha da kötüsü, çocuk dilleri karıştırdığı için çift dillilikten vazgeçip tek bir dil öğrenerek devam etmesi gerektiğine dair öneriler gelebilmektedir.

Code mixing çift dilli çocuklarda doğal olarak görülen bir eğilimdir. Hatta akıcı şekilde iki dil konuşan bilingual yetişkin kişiler mesela kendi bilingual çocukları ile konuşurken bile dilleri karıştırmaktadırlar. Çift dillilik ile çalışan uzmanlar, code mixing’in bilingual kişinin dilleri çok iyi düzeyde bildiğinin göstergesi olduğu kanaatindedirler. Mesela bilingual çocuklar özellikle bir dilde bir kelimeyi bilmedikleri zaman dili karıştırıyorlarsa bu durumda codemixing kafa karışıklığının değil esnekliğin ve yaratıcılığın bir gösterisidir. Bazen code mixing bazı duygusal mesajların ya da bazı ifadelerin daha iyi altını çizmek için kullanılmaktadır. Bilingual kişi daha esnek, daha kolay ifade edebileceği dili seçmektedir ve bu da aynı şekilde kafa karışıklığı ile alakası olmayan bir durumdur. Örneğin “eline sağlık, geçmiş olsun” gibi diğer dillerde net karşılığı olmayan bir kelimeyi çocuk 2. dili ile konuşurken araya ekleyebilmektedir.

Özetleyecek olursak code mixing bilingual çocuklarda doğal ve beklenebilen bir durumdur.

Çocuk Psikiyatristi Joanna M. Kıyak / Varşova – Polonya & İzmir – Türkiye

Kaynaklar:

Genesee, F. H. (2009). Early childhood bilingualism: Perils and possibilities. Journal of Applied Research on Learning, 2 (Special Issue), Article 2, pp. 1-21.
Paradis, J., Genesee, F., & Crago, M. (2011). Dual Language Development and Disorders: A handbook on bilingualism & second language learning. Baltimore, MD: Paul H. Brookes Publishing.
Meisel, J. (2004). The Bilingual Child. In T. Bhatia & W. Ritchie (Eds.), The Handbook of Bilingualism. pp 91-113. Blackwell Publishing Ltd.
Genesee, F., & Nicoladis, E. (2006). Bilingual acquisition. In E. Hoff & M. Shatz (eds.), Handbook of Language Development. pp. 324-342. Oxford, Eng.: Blackwell.
Pearson, B.Z., Fernandez, S.C., Lewedeg, V., & Oller, D.K. (1997). The relation of input factors to lexical learning by bilingual infants. Applied Psycholinguistics, 18, 41-58.
Goldstein, B. & Kohnert, K. (2005). Speech, language and hearing in developing bilingual children: Current findings and future directions. Language, Speech and Hearing Services in Schools, 36, 264-267

Eşcinsellikle İlgili Temel Bilgiler ve Çocuklara Eşcinselliği Anlatmak

4 Mart 2019

Eşcinsellik ve diğer cinsel yönelimler bütün dünyada yavaş yavaş tabu olmaktan çıkıyor. Birçok farklı ülkede eşcinsellik, Türkiye toplumuna göre daha yaygın olarak açıkça yaşanan bir cinsel yönelim, çocuklar eşcinsellik kavramıyla daha erken yaşlarda tanışıyorlar, okul müfredatlarında öğreniyorlar. Türkiye’den yurt dışına taşınan bazı ailelerin kafalarında eşcinsellikle ilgili farklı kalıplar ve yanlış bilinenlere dayalı yargılar olabiliyor ve çocuklarının farklı yönelimlerle tanışmasıyla ilgili endişe duyabiliyorlar. Veyahut eşcinselliği nasıl doğru ve anlaşılır bir şekilde anlatılabileceğine dair kafasında sorular taşıyabiliyor. Öncelikle eşcinsellikle ilgili en yaygın kanıları ve doğru bilinen yanlışları ele alalım:

Eşcinsellik bir cinsiyettir: Hayır, eşcinsellik bir cinsiyet değil, cinsel yönelimdir. Kadın ve erkek cinsiyettir. Heteroseksüellik (karşı cinsten hoşlanma), eşcinsellik (hemcinsten hoşlanma), biseksüellik (her iki cinsten de hoşlanma), aseksüellik (kimseye cinsel çekim hissetmeme) ise cinsel yönelimlerdir

Eşcinsellik bir tercihtir: Hayır, eşcinsellik bir tercih değil doğuştan gelen, anne karnında oluşan bir yönelimdir. Bireylerin hayatlarının ileri dönemlerinde eşcinsel olduklarını açıklamaları, kendilerine dürüst olarak farkına varma veya topluma açıklamaya karar verme yaşlarıyla ilgilidir.

Eşcinsellik anormaldir: Hayır, heteroseksüel olmak kadar normaldir ancak yaygınlığı heteroseksüellikten daha düşüktür. Solaklığın sağlaklıktan daha az görülmesi ancak gayet normal ve sağlıklı olması gibi.

Eşcinsellik fiziksel veya ruhsal bir hastalıktır: Hayır eşcinsellik hastalık değildir, sağlıklı ve normal yönelimlerden biridir. Türkiye de dahil olmak üzere birçok dünya ülkesinde eşcinsellik tıbben hastalık olarak adlandırılmaz, “düzeltilmesi”, tedavi edilmesi gereken bir şey değildir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1970’li yıllarda “ruhsal hastalıklar sınıflandırılması”ndan çıkarılmıştır. Eğer bir doktor eşcinselliğin hastalık olduğunu iddia veya ima ediyorsa Sağlık Bakanlığı’na şikayet edilebilir. Transeksüellerin kendilerini hissettiklerinden farklı bir cinsiyet bedeninde dünyaya gelmiş olmaları da hastalık veya bozukluk değildir. Bilimsel kaynaklarda “cinsel kimlik uyumsuzluğu” olarak belirtilir.

Eşcinsellik moda veya hevestir: Hayır, 2.maddede belirtildiği gibi eşcinsellik sonradan oluşmaz, doğuştan vardır. Eşcinselliğe özendirilmez. Heteroseksüel bir insan farklı deneyimlere açık olsa bile sırf öyle istediği için eşcinsel olamaz. Eşcinselliğin daha rahat yaşandığı bir toplumun bireyleri, kendi cinsel yönelimleriyle ilgili farkındalık kazanmaya daha erken başlarlar ve ailelerine, topluma açılmakta daha cesur olurlar. Eşcinsellerin kendi yönelimlerini keşfetme dönemleri (veya ailelerin çocukların yönelimlerini keşfetme yaşı) henüz hiçbir eşcinsel örnekle tanışmamış olduğu halde, okul öncesi erken çocukluk döneminde bile olabilmektedir.

Eşcinseller çok eşlidir: Hayır, eşcinseller de heteroseksüeller gibi tek eşli veya çok eşli olabilirler. Çok eşlilik doğuştan gelen bir özellik değil, kültürel veya toplumsal olarak farklılık gösteren bir tercihtir. Sonradan çok eşli olunabilir veya çok eşli bir insan tek eşliliği tercih etmeye başlayabilir. Eşcinsellik ve çok eşlilik birbirinden tamamen bağımsız olgulardır.

Eşcinsellik genetiktir: Belki. Eşcinselliğin genetik olabileceğini iddia eden bazı araştırmalar hala sürdürülüyor. “Eşcinsellik geni” henüz ispatlanmamış olsa da özellikle annenin genetik aktarımıyla (X kromozomuyla) geçiyor olabileceğini gösteren bilimsel araştırmalar mevcut. Örneğin tek yumurta ikizlerinde, bir tanesinin eşcinsel olmasındansa her ikisinin birden eşcinsel olma ihtimali çok yüksek. Transeksüelliğin ise geni vardır ve genetik aktarım görülmektedir.

Çocuğumu eşcinsellikten korumalıyım: Hayır. Birincisi eşcinsellik kaçınılacak, korunulacak, engellenecek bir şey değildir. Çocuğunuzun doğuştan gelen mizacının bir parçasıdır. İkincisi isteseniz de koruyamazsınız, engelleyemezsiniz. Çocuğunuz eşcinselse ve bunu baskılamak istiyorsanız sadece kendisine veya ailesine dürüst olmayan mutsuz, güvensiz, ruh sağlığı problemleri yaşaması çok muhtemel bir birey olmasını sağlayabilirsiniz.

Homofobi eşcinsellere yönelik şiddet tutumu ve nefret söylemleridir: Hayır, homofobinin kapsamı sadece şiddet tutumu veya nefret söylemleri ile sınırlı degildir. Eşcinselliğin hastalık olduğunu düşünmek, sapkınlık olduğunu düşünmek, engellenmesi ve kontrol altına alınması gerektiğini düşünmek, günlük hayatta eşcinsellerle sosyal ilişkiler kurmaktan kaçınmak da homofobidir. Homofobi; tıbben bir fobi olarak nitelendirilir ancak diğer fobiler gibi bireysel bir korku olmaktan öte eşcinsellik hakkındaki önyargılı fikirler ve ayrımcı tutumlar nedeniyle insanların eşcinsellikten duyduğu korku olarak tanımlanabilir. Heteroseksüelliği bir zorunluluk olarak gören ve biricik varoluş biçimi olarak dayatan “heteroseksizm” bir tür ırkçılıktır. Kadınlara yönelik ayrımcılık olan seksizmin (cinsiyetçilik), heteroseksüel olmayanlara yönelik halidir.

Eşcinsellikle ilgili bilimsel gerçekleri ve yanlış bilinen mitlerin doğrularını bir kenara koyduktan sonra; çocuklara eşcinselliği anlatmak, çocukların merakını en basit ve doğru yolla doyurmak, gerekli bilgileri yanlış yönlendirmeden vermek için neler yapabileceği birçok aile için önemini koruyor. Çocuklarımızla farklı nesillere ait olduğumuz, farklı kültürlere ve tabulara sahip olduğumuz için eşcinselliği anlatmakta, doğru kelimeleri bulmakta, doğru vurguları yapmakta zorlanabiliriz. Bu konuda bilim insanlarının önerilerine kulak verelim

Çocuğuma Eşcinselliği Nasıl Anlatmalıyım?

Olduğu gibi, basit, kısa, yaşına göre anlaşılır şekilde anlatılmalı.
Eğer bir soru sorduysa sadece sorusu cevaplanacak şekilde basit bir yanıt verilebilir.
“Bir erkek ve bir kadın birbirini sevebileceği gibi, bazı erkekler erkeklerden, bazı kadınlar da kadınlardan hoşlanırlar.” şeklinde genel ve basit bir bilgi onlar için yeterlidir.
Abartmamalı, fazla dikkatini çekmemeli ama sorusu cevaplanmadan geçiştirilmemeli. Bu konunun konuşulmasını engellemek de çocuğun bu bilgiyi farklı (ve doğru olmayan) kaynaklardan aramasına yol açabilir.
5 yaşından itibaren çocuklara eşcinsellik anlatılabilir. Öncesinde de anlatılabilir ama 5 yaş itibariyle anlayacak düzeydedirler.
Ergenlik döneminden önce çocuklarla diğer cinsel bilgilerin yanı sıra eşcinselliğin de konuşulmuş olmasında fayda var. Hiçbir zaman çocuğunuzla cinsellik konuşmak için geç değildir. Henüz konuşmadıysanız, çocuğunuz sormamış olsa bile konuyu açabilirsiniz.

Çocuğum Eşcinsel Olduğunu Söylerse Ne Yapmalıyım?

Öncelikle sakin olun, derin nefes alın. Sizin için bunu duyması, çocuğunuz için bunu paylaşmaya cesaret etmiş olması zor olabilir.
Aklınıza ilk olarak “Benim hatam mı? Anne-baba figüründen biri eksik miydi? Yanlış mı eğitttim? Şu arkadaşı yüzünden mi oldu? Çocuğumu tanıyamamışım! Benim tanıdığım, yetiştirdiğim çocuk artık yok!” gibi duygu ve düşünceler gelebilir. Bu duygu ve düşüncelerin hepsi birçok eşcinsel ebeveyninin aklından geçer, gayet olağandır. Ama endişelenmeye gerek yok; o hala sizin çocuğunuz, hiçbir yere kaybolmadı ve eşcinsel olmasında siz dahil hiç kimsenin bir sorumluluğu yok.
Çocuğunun eşcinselliğini öğrenen ebeveynlerin endişelendiği bir diğer şey ise “İnsanlar hakkımızda ne düşünecek?” Muhtemelen çocuğunuz da bu düşünceyle uzun zaman geçirdi ve huzuru, güveni yerinde olmayabilir. Size açıldığı için artık daha rahatlamış hissediyor da olabilir, sizin tepkinizden çekiniyor da olabilir. Şimdi çocuğunuzla birlikte takım olma, onu olduğu gibi kabul ederek kucaklama, topluma karşı onun yanında durma ve beraberce başınızı dik tutma zamanı.
Çocuğunuzun şiddete veya ayrımcılığa maruz kalmasıyla ilgili endişelenebilirsiniz, haklısınız. Maalesef böyle bir ihtimal elbette var ancak fiziksel ve ruhsal olarak sağlıklı, dayanıklı, kendine güvenli, haklarının bilincinde bir birey yetiştirmek hala sizin de elinizde. Kendisine güven verecek ve onu olduğu gibi kabullenecek bir çevre oluşturması için onu destekleyebilirsiniz.
Yapılması gereken ilk şeylerden birisi de, ne ilk ne son olduğunuzu, sizinle aynı durumda olan bir çok ebeveyn olduğunu aklınıza getirmek. Her ülkede ebeveynlerin dayanışma grupları ve dernekleri yer alıyor. Bu derneklere ulaşarak, gerek çocuğunuzla iletişiminiz, gerekse topluma karşı duruşunuzla ilgili fikir yürütmek için deneyimlerden faydalanabilirsiniz. Örneğin Türkiye’de bu amaçla kurulmuş olan LADEG (LGBTİ Aile ve Yakınları Destek Grubu) aktif olarak faaliyet göstermektedir.
Çocuğunuzun eşcinselliğini kabullenmekte zorlanıyorsanız uzmanlardan yardım alabilirsiniz. Eşcinsellerin aileleri için kurulan dayanışma derneklerinden de destek alabileceğiniz uzmanlara ulaşabilirsiniz. Yurt dışında yaşayan ve Türkçe terapi veren psikolog ve psikiyatristler rehberinde erişebilirsiniz.

Derleme ve Çeviri: Esra Pencereci

Kaynaklar:

Homofobiye Karşı Ruh Sağlığı Girişimi – Psikiyatrist Dr. Koray BAŞAR, Psikolog Mahmut Şefik NİL, Psikiyatr Dr. Seven KAPTAN

Eşcinsellikle İlgili Sıkça Sorulan Sorular – Psikiyatrist İlker Küçükparmak

What To Do When Your Child Says “I’m Gay” – Michael C. Lasala Ph.D

Teaching Your Young Child About Homosexuality and Transgenderism – Fred Kaeser Ed. D.

Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Kimliği – LADEG

Göçmenlik Aşkı Öldürüyor mu? Mutlu İlişkiler İçin 7 Önemli Adım

27 Şubat 2019

Aşk, ilişkiler ve evlilik bu göç yolculuğunda varlığıyla yokluğuyla iyisiyle kötüsüyle hepimizin hayatındaki temel konu başlıklarından bir tanesi. Kimimiz farklı bir kültürden gelen partnerimiz ile birlikte olmak üzere göç yolculuğuna çıktık kimimiz evlendiğimiz kişi ile birlikte bu yola koyulduk. Kimimiz geldiğimiz ülkede yeni bir partner bulduk kimimiz bir noktada yollarımızı ayırdık.

Hikayelerimiz farklı olabilirdi fakat aslında hepimiz mutlu bir ilişkinin hayalini kurmuştuk. Göçmen Anneler Youtube kanalında yayınladığımız Göçmenlik Aşkı Öldürüyor mu? isimli videonun ardından, Göçmen Anneler grubunun değerli yöneticilerinin de yönlendirmesiyle bu yazı kaleme almaya karar verdim ve 3000’den fazla evli çiftin katıldığı ile 40 yıl sürmüş araştırmaların neticesinde ortaya çıkan maddeleri derleyen Gottman Enstitüsü’nün görüşlerine dayanan bir yazıyı Göçmen Anneler için kaleme almaya özen gösterdim.

New York Times’a göre en çok satan kitaplardan olan ‘Evliliği Yürütmenin 7 İlkesi’ adlı kitabın yazarı Dr. John Gottman, Psychotherapy Networker tarafından son 25 yılın en ilham verici 10 terapisti arasında gösterilmiştir. ‘Peki neden Gottman’ı ilham veren terapist seçmişler?’ derseniz, yaptığı şu; Çiftleri bir laboratuvara alıyor ve onları gözlemliyor. ‘7 yıl içinde ilişkileri devam mı edecek yoksa boşanacaklar mı’ sorusuna dair bir öngörüde bulunabiliyor. Doğruluk payı mı? %96!

Bir ilişkinin en önemli dönüşümünün ‘ben’den ‘biz’e geçmek bir diğer değişle ‘takım olmak’. Bunun için de en önemli mesele, güveni oluşturmak ve korumak. Anlaşmazlıklar ve çözümsüz tartışmalar sıkça yaşadığında ise ilişkide güvenlik hissimiz hasar alabiliyor.

Öte yandan, mutlu çiftler dahi ilişkilerinde tartışmaların %69’u çözümleyemiyor. Peki mutlu evlilikler ve boşanmalar arasındaki fark nerede oluyor? Anlaşmazlık ve çatışma konuları olsa da mutlu çiftler, bu çatışmalar ile ilgili diyalog kurabilen çiftler oluyor. Bunu sağlayabilmek için de çift olarak gerekli becerileri edinebilmemiz gerekiyor. Bu becerilerin neler olduğunu ise bu araştırma bize söylüyor.

Seattle’daki ‘Aşk Laboratuvarı’ (Love Lab) Gottman’ın çiftleri uzun süren yıllar boyunca incelediği araştırma ortamı. Çiftleri davet edip gözlemliyorlar, uzun zaman sonra tekrar aynı çiftlerin ilişkisinin ne durumda olduğuna bakıyorlar. Böylece devam eden mutlu ilişkiler ile ayrılmış çiftler arasındaki farklılıkları ortaya koyuyorlar. 40 yılı aşkın bu çalışmada binlerce çift ile görüşmelerin neticesinde devam eden mutlu ilişkilerde ne var sorusunun yanıtına dair cevapları buluyorlar. Gelin birlikte bakalım mutlu ilişkilerin önemli bileşenlerine;

Yardımı Erkenden İsteyin

Ortalama bir çift ilişki problemleri ile ilgili yardım istemek için yaklaşık 6 yıl bekler. Lütfen aklınızda tutun, evliliklerin %50’si 7. yılda sona erer.. Bu da şu anlama gelir, ortalama bir çift uzun süre mutsuzlukla yaşamaktadır. Eğer evliliğinizde bir sorun olduğunu hissediyorsanız, yardım alın.

Kendi Sorumluluğunuzu Alın

En başarılı çiftler birbirlerine karşı nezaketli olanlar. Bu çiftler kendilerine dokunan konu başlıklarını konuşurken dahi eleştirel fikirlerini söylemekten imtina ediyorlar. Kendi ihtiyaçlarınızı ve hassasiyetlerinizi ifade etmek için saygılı yollar bulun. Eşinizi sizin için önemli konularda dahi konuşurken eleştirmeyin ve suçlamayın.

Konuşmalara Başlamayı Yumuşatın

Tartışmalar, genellikle anlaşmazlıklar olduğunda eşlerden birinin eleştiri yaparak gerginliği yükseltmesi ile başlar. Problemleri nazik bir yolla suçlamadan masaya getirmek çift olarak bu anlaşmazlığı daha sakin bir şekilde konuşmanıza yardımcı olur.

Eşinizden Gelen Etkileri Kabul Edin

Heteroseksüel evliliklerdeki çalışmalarda evliliklerin erkeğin eşinden gelen etkileri kabul edebildiği dereceye kadar başarılı olduğu bulunmuştur. Örneğin, bir kadın eşine ‘Hafta sonu annem geliyor. Hazırlık yapmak için senin desteğine ihtiyacım var. Perşembe akşamı çalışmak zorunda mısın?’ diyebilir. Erkek cevap verir, ‘Ben çoktan planlarımı yaptım, değiştiremem.’ Bir erkeğin eşinden gelecek etkiye açık olabilme becerisi hayatidir evlilikte. Aksi takdirde evlilik sallantıya girebilmektedir. Araştırma göstermektedir ki, kadınlar erkeklerden gelecek bu gibi etkileri kabul etmekte çok daha deneyimlidir. Bu nedenle, gerçekten iyi bir evlilik erkek de aynı beceriyi gösterebilirse olur.

Yüksek Standartlarınızı Koruyun

Mutlu çiftlerin birbirleri için yüksek standartları vardır. En mutlu çiftler, yeni evliler dahil, eşlerinden gelen inciten ve yaralayan davranışları reddederler. İlişkinin en başından kötü davranışlar tolere etmemek, uzun yıllar için de daha mutlu birliktelik demektir.

Onarmayı ve Tartışmayı İyi Sonlandırmayı Öğrenin

İlişkide tartışmalar kaçınılmazdır. Karşımızdaki kişiyi tanımak için önemli fırsatlardır aslında bir anlamda. Bu nedenle de bu başlık ayrı bir önem taşır.

Mutlu çiftler bir tartışmadan nasıl çıkacaklarını bir noktada öğrenmiş çiftlerdir. Örneğin, tartışmanın hararetleneceğine dair sinyaller aldığınızda 20 dakika her ikiniz de sakinleşme molası alabilirsiniz. Daha önceden eşiniz ile ‘bu gibi durumlarda mola alacağınızı, her ikiniz de sakinleştiğinizde tekrar eşiniz ile bir araya gelerek eşinizi dinlemeye ve konuyu konuşmaya devam edeceğinizi’ anlaşmaya dökmeniz önemli. Herhangi bir tartışmada tansiyon yükseldiğinde de tam da bu anlaşmadaki gibi mola alıp sakinleşip tekrar konuşmaya dönme sözünüzü tutmanız önerilir.

Mutlu çiftlerin bir diğer önemli özelliği ise bir tartışma tamamen kontrolden çıkmadan önce durumu onarma becerilerini geliştirmiş olmalarıdır. Onarım girişimlerine birkaç örnek verelim.

Eşinizi önemsediğiniz mesajını vermek: ‘Bunun senin için zor olduğunu anlıyorum.’ Aynı zeminde olduğunuzu netleştirmek: ‘Bu problem ile birlikte başa çıkacağız.’ Geri adım atmak: Evlilikte, evlilik sanatı olarak görülen Aikido’da olduğu gibi, kazanmak için geri adım atmanız iyi olabilir. Konuşma süresince eşinizi ve hissettiklerini gördüğünüzü ve takdir ettiğinizi söyleyen işaretler vermek.

Olumluya Odaklanmak

İlişkinin başından itibaren çiftin ortak olarak kendisi için açtığı bir ortak hesap var. Hesaba ne kadar yatırırsa o kadar zengin oluyor çift. Tıpkı banka hesabınız gibi düşünün. O hesapta para olması için gün içinde ve yıllarca ne kadar çok çaba gösteriyorsunuz ve saatlerinizi harcıyorsunuz, değil mi? Aynı şekilde çift ilişkiniz için de bir banka hesabınız var. Adı ‘duygusal banka hesabı’. Eşlerin birbirine ve ilişkilerine dair olumlu yaptıkları ve söyledikleri her şey bu hesaba yatıyor. Eşlerin birbirlerine ve ilişkilerine dair yaptıkları ve söyledikleri her olumsuzluk bu hesaptan düşüyor. Mutlu çiftlerin ise, bu hesapta 5’e 1 oranını koruyanlar olduğunu araştırma ortaya koyuyor. Bir diğer değişle, çiftler birbirleri ve ilişkileri ile her bir negatif söyleme karşı beş pozitif şey söylemekte veya yapmaktadır. İyi evliliğin olmazsa olmazı zengin bir pozitif ortam gibi görünüyor. Duygusal banka hesabı güven ve yakınlığı getiren anlamlı bir ilişki için yatırım yapılması gereken bir hesap olarak görünüyor.

İlişkilerimiz ile ilgili geçmiş travmatik deneyimler, kırgınlıklar, çözülmemiş konular, öfkeler varken ‘Bu adımları uygulamaya geçireyim’ demek o kadar da kolay değil, biliyorum. Fakat şimdiye dek problemleri çözmeye çalışırken kullandığımız yöntemleri tekrar etmek de yine aynı sonuçları veriyor. Durum buysa, ilk maddeye geri dönüp, yaşadığınız şehirlerde Çift ve Aile Terapisi alanındaki uzmanlardan destek almayı düşünebilirsiniz.

Geldik bu yazının sonuna, mutlu ilişkilerin özellikleri işte böyle sıralanıyor. Artık ‘çift ilişkimizde ne olsa iyi olabilir’ biliyoruz. Kendi hazır hissetmenize ve ilişkinizin dinamiklerine göre bu bilgileri alıp uygulamanızı ve ilişkinizdeki mutluluğun artmasını dilerim.

Kaynakça: https://www.gottman.com/blog/the-top-7-ways-to-improve-your-marriage/

Klinik Psikolog Zeynep Zat –

Evden Uzakta, Yeni Bir Evde

11 Şubat 2019

“Bozkırda bir kasabadan geçerken
Tozlu yolda iki sıralı kahveler
Öyle sakin kıpırtısız
Otobüsü süzerler
Doğdukları yerde ölenler.” Zülfü Livaneli

Doğduğumuz yerlerden çok uzakta o otobüsün camından dışarı bakıyoruz. Bizi süzen gözlerle göz göze geliyoruz. O kıpırtısız sakinliği izliyoruz. Yerleşikliğin verdiği sükuneti düşünüyoruz. Otobüs ilerlemeye devam ediyor, güzel, küçük, sakin şehirler geçiyor. Büyük, görkemli, canlı şehirler. İçimiz kıpır kıpır oluyor. Köklerimiz başka bir yerde gövdemiz dallarımız bambaşka yerlere uzanıyor. Köklerimizle kurduğumuz ilişki de gövdemiz, dallarımızla kurduğumuz ilişki de biraz karmaşık. Sürekli bir hareket halindeyiz, peki tüm bu hareketlilik bizim yeni mekanlara daha çabuk alışabildiğimizi, daha çabuk bağ kurup, aidiyet geliştirdiğimizi mi gösteriyor?

Günümüz insanının karakteri göçebe olarak tanımlanıyor. Bu yeni göçebe insan mekanla ve yerle ilişkisini nasıl kuruyor, nasıl anlamlar inşa ediyor? Bu konuda sayısız araştırma var, ben bugünlerde bu sayısız araştırmaların içinde yüzüyorum. Başımı bazen okumalardan kaldırıyor, bir nefes alıp kalbime doğru eğiyorum, kendi bağıma bakıyorum, aidiyet ya da yabancılık duyguma. Sonra dönüp okumaya devam ediyorum. “Gustafson (2009)’e göre yere bağlılık; kişisel iyi-olma hali, toplumsal hayata katılım ve sosyal dayanışma gibi kavramlar ile genel anlamda ilişki içindedir.” Göçmenler için yere bağlılık zamanla gelişiyor, bazılarımız için bu daha çabuk oluyor, bazılarımız için çok uzun zaman gerekebiliyor. Bazen kopup geldiğimiz yere bağlılığımız sürerken aynı anda yeni evimiz, şehrimizle de bağ kurabiliyoruz. Aynı anda birden çok yere bağlanabiliyoruz, birden çok yere ait hissedebiliyoruz. Ya da hiç bir yere ait hissedemeyebiliyoruz. Bazen geldiğimiz yerle bağımız da bu yeni yerimize bağlılığımızın gelişmesiyle beraber gevşeyebiliyor. Bazen de insanlar geldikleri yere aidiyet geliştirmeyi doğduğu, büyüdüğü topraklara bir ihanet gibi hissediyor ve bilinçdışı bir şekilde alışmasını, bağ kurmasını yavaşlatıp, kendini sabote edebiliyor.

Geçen yıl New York’taki göçmenlerle “Evden uzakta yeni bir Evde” isimli destek grup çalışmalarını yaparken bu farklı bağ kurma biçimlerinin hepsiyle tanışma şansım oldu. Köklerimizle, gövdemizle ve dallarımızla barıştığımızda nasıl yeşerdiğimizi de gördüm bu sayede. Bütün farkındalık çalışmaları bizi şimdi ve burada olmaya çağırır. Şimdi buradayız, evden uzakta yeni bir evde. Burada oluşumuzla barıştıkça daha çok anda, daha esnek, daha canlı ve özgür hissedeceğiz. Orası ve burası arasında kalışın verdiği o mütereddit enerji kaçaklarını aza indireceğiz, bütün ve akışkan bir enerjimiz olacak. Bunun için bizi durduran, yavaşlatan psikolojik süreçleri fark edip, kabul etmek ve onlarla ilgili çalışmak ilk adım. Bu çabaya şu somut adımlar eşlik edebilir:

Geldiğimiz ülkenin dilini öğrenmek, bu dil üzerine çalışmak,
Yaşadığınız bölgede daha çok insan tanımak, yeni insanlarla tanışmak,
Çevreyi tanıyor olmak, o bölgede rahat hissedebilmek,
İnsanlarla yaşadığımız yer hakkında konuşmak, bu konuşmalardan keyif almak.
Bölgenin tarihçesini bilmek,
Yaşanılan mahalle, şehir, eyaletin siyasetini, gündemini takip etmek, fikir sahibi olmak,
Önemli siyasi figürleri ya da kanaat önderlerini sosyal medyada takip etmek,
Şehir meclisi toplantılarına katılmak,
Yaşanılan mekan ya da o bölge insanları için gönüllü çalışmalara katılabilmek,
Bölgedeki kültür sanat aktivitelerine, festivallere katılabilmek ya da en azından haberdar olmak,
Bölge esnafını tanımak, zincir mağazalar yerine zaman zaman bu yerli esnaftan alışveriş yapmak,
Komşuları tanımak, selamlaşmak, ve görüşmeler düzenlemek, bölgelerin, mahallelerin sosyal medya hesaplarını takip etmek,
Bölgedeki tarihi ve doğal güzellikleri görmek, onlar hakkında bilgi sahibi olmak, görüp öğrendiklerini paylaşmak,
Google Maps gibi elektronik haritaları ya da matbu bir haritayı içine işaretler koyarak kişiselleştirmek,
Ya da kendi haritanızı çizebilmek,
GPS kullanmadan sokakları keşfetmek

Kolay olmayacak ama çabamıza değecek. Köklerimizle, gövdemizle, dallarımızla, yemyeşil bereketli bir ağaç oluvereceğiz.

Terapist Aslıhan Havva Ergün / New York – ABD

Çok Dilli Çocuk Yetiştirme Sürecinde Neler Yapılmalı?

31 Ocak 2019

Çift dilli veya çok dilli olmanın bilimsel çalışmalar ile kanıtlanmış bir çok avantajı olduğunu artık hepimiz biliyoruz. İş hayatı ve sosyal hayatta getireceği avantajların yanı sıra, beyinde oluşturduğu pozitif etki nedeniyle bilişsel yararları da vardır. Çift dilli cocuklar, iki dil arasında çok hızlı geçiş yapabiliyor, hangi dili kiminle konuşacaklarına karar verebiliyorlar. Kullanmak istedikleri bir kelime ya da yapıyı, belli bir dilde seçip kullanırken, diğer dilde engelliyorlar. Bu da bir nevi beyne egzersiz yaptırmak ve beyni çalıştırmak demek. Bu durumun bir sonucu olarak da, çok dilli bireylerde alzheimer ve benzeri hastalıkların daha az geliştiği tespit edilmiştir.

Elbette bu bilişsel faydalar eğitim hayatında, yine çocuklara avantaj olarak dönüyor. Yapılan bir çalışmaya göre, en az iki dil konuşan çocukların, tek dil konuşan çocuklardan formal eğitimde daha başarılı oldukları istatistiki olarak kanıtlanmıştır (time link).

Sosyal açıdan ise, çok dilli aile ve çocukların, farklı kültür ve toplumlara karşı daha açık oldukları ve genel olarak adaptasyonlarının, tek dilli çocuklara göre daha kolay ve çabuk olduğu görülmüştür.

İşte bu kadar olumlu sonucu olan çok dilliliği çocuklarımızda nasıl hayata geçireceğiz? Öncelikle, dilin bir iletişim aracı olduğunu hatırlayarak, hedef dilin kullanılması gereken durumlar yaratacağız. Bu süreçte aileler tarafından çoğunlukla kullanılan 3 metod vardır. Bu metodlar, ebeveynlerin hangi dili konuştukları, her bir ebeveynin çocukla geçirdikleri süre, ailenin ortak dili, yaşanılan ülkenin dili, öğretilmek istenen azınlık dili veya hedef dil ve çocuğun bu dillere maruz kalmasını istediğiniz süre ile ilgilidir.

OPOL (One person, one language) Yani tek ebeveyn, tek dil yöntemi. En çok kullanılan yöntemdir. Anne ve babanın farklı ana dilleri konuşuyor olduğu durumlarda daha çok tercih edilir. Çocuklarda kafa karışıklığına yol açmamak için, her bir ebeveyn çocukla sadece tek bir dil konuşur ve çocukların da bu dilde cevap vermesi beklenir. Çocuk başka bir dilde karşılık verdiğinde, çocuğun cevabı hedef dilde tekrar edilerek, çocuğun da tekrar etmesi beklenir. Bu yöntemin avantajı, çocuklarda daha az kafa karışıklığı yaratması ve genelde ebeveynler anadillerini konuştukları için, çocukların dilin doğru ve aksansız haline maruz kalmalarıdır. Öte yandan, eğer azınlık dili, çocukla daha az vakit geçiren ebeveyn tarafından kullanılıyorsa, ki bu genelde baba oluyor, bu dilin gelişimi daha yavaş olabiliyor.
Minority language is spoken at home. Evde sadece azınlık dili kullanılır. Çocuk evde sadece azınlık dilini kullanırken, dışarıda, yaşanılan ülkenin dili kullanılır. Bu metodun avantajı, ailenin, evde ortak bir dil kullanıyor olması ve azınlık diline maruz kalınan sürenin daha uzun olmasıdır. Anne ve babanın aynı anadili konuşuyor olması bu yöntemi kolaylaştırır ve avantajlı hale getirir. Evde aile dili olarak konuşulan dilin, ebeveynlerden birinin ana dili olmamasi durumunda ise, bu yöntem çocuğun bu ebeveynden yanlış kullanımları öğrenmesine yol açabilir. Bu metodla ilgili diğer bir tartışılan konu da, okul çağına kadar sadece evde olan çocuğun, okula başladığında iletişimde yaşayabileceği zorluklar.
The context method (or time and place). Bağlam metodu veya yer&zaman metodu. Bu metodda ebeveyn bağlama göre, yani içinde bulunulan duruma göre konuşacağı dili seçer. Bu kimi zaman bulunduğunuz yer veya birlikte olduğunuz kişiler, kimi zaman da önceden karar verilmiş belirli saat veya günler olabilir. Örneğin, sadece tek dilli çocukların olduğu bir oyun grubundaysanız ve diğer çocukların da size anlamasını istiyorsanız, bu dili konuşursunuz. Diğer bir örnek de, belli günler ya da günün belli saatlerinde, belirli bir dili konuşmak. Bu durum tam olarak çift dilli bir çocuk yetiştirmenizi sağlayamayabilir fakat ailenin öğretmek istediği dile daha fazla maruz kalmasına kesinlikle katkıda bulunacaktır. Bu metodun muhtemel bir dezavantajı, bir süreklilik sağlanamayabileceği için çocuklarda kafa karışıklığına yol açabilmesidir.

Peki bu yöntemleri hayatımıza geçirirken ne gibi aktiviteler yapabiliriz?

Çocuklar yetişkinlerden farklı olarak, oyun oynayarak ve eğlenerek öğrenirler. İşte bu yüzden çocuğa dil aktarımında bulunurken çocuğun ilgi alanları, yapmaktan keyif aldığı aktiviteleri ve sevdiği oyunları bularak bunları öğretmek istediğiniz dilde oynayın.

En kolay yapabileceğiniz şey kitap okumak. Gün içerisinde vaktiniz yoksa, bunu akşam yatma rutini haline getirirseniz, her gün aynı vakitlerde çocuğunuz öğretmek istediğiniz dile maruz kalacaktır. Buna başlamak için çocukların belli bir yaşa gelmesini beklemek gereksizdir. Bebeklere dogumdan itibaren kitap okumak, hem kendimiz icin hem de onlar icin bu alışkanlığın kazanılmasına yardımcı olur. 0-3 yaş arası için özellikle resimli kitaplar okuma aktivitesini daha da eğlenceli. Sadece hikayeyi okumak değil, görsellere bakarak yorum yapıp konuşmanın dil ve beyin gelişimi üzerindeki katkısı büyüktür.
`Pretend` yani evcilik, doktorculuk, öğretmencilik gibi oyunları da listenize eklemenizi tavsiye ederim. Bu oyunları oynarken yeni bir karakter olacağınız için istediğiniz dili konuşabilirsiniz.
Sadece evde değil açık havada, parklarda da öğretmek istediğiniz dili kullanarak oyunlar oynayabilirsiniz. Çocuklar genelde koşturmacalı oyunları severler. Saklambaç ya da hazine avı bir çok çocuğun keyifle oynadığı oyunlar. Bu oyunları, öğretmek istediğiniz dilde oynayabilirsiniz.
Yine haraketli ve bedenimizi kullanabileceğimiz aktivitelerden biri de hedef dildeki müzikle beraber dans etmek. Dans etmeyi sevmeyen çocuk yoktur sanırım. Hele de anne-baba onunla beraber dans ediyorsa ne çok eğlenirler.
Eğer rutininizde ekrana ayırdığınız bir süre varsa, bunu Türkçe veya öğretmek istediğiniz dilde yapabilirsiniz. Yine de her zaman karşılıklı iletişim yolları ekrandan daha sağlıklı sonuç verecektir.
Kelime öğretmek için basit bingo oyunları, hafıza oyunları, veya çocuğunuzun oynamaktan keyif aldığı diğer oyunları oynayabilirsiniz.
Direk iletişim kurma fırsatınızın olmadığı durumlarda veya arabada seyahat halinde iken, sesli kitap çalmanızı tavsiye ederim. Hem bu zamanları daha verimli değerlendirmiş olursunuz hem de çocukların, dili sizin dışınızda kişilerden de duymasına olanak sağlarsınız.
Yetişkinlerin, dil öğrenme sürecinde olduğu gibi, çocuklarda da, öğrenme aşamasında dili görünür kılmak önemlidir. Peki nasıl yapacağız bunu? Oyuncak kutularınızın üstüne, içlerinde ne olduğunu yazabilirsiniz. Nesneler için etiketler yapabilirsiniz. Çocukların boy hizasında Türkçe takvimler kullanabilirsiniz. Okuma biliyor olmalarını beklemenize gerek yok. Hedef dile maruz kadıkları görselleri arttırmak, uzun vadede işinize yarayacaktır. Çocuğunuz dışarıda yaşadığınız ülkenin diline, tabelalarda, etiketlerde, dükkanlarda yeterince maruz kalıyorlar. En azından evde hedef dildeki görünür kılmak dilin hayatımızdaki varlığını arttırarak, pasif öğrenmenin bir parcası olacaktır.
Çocuğunuzu diğer ana dil kullanıcıları ile sık sık bir araya getirin. Bu akranlarıyla oyun grubu ya da yetişkinlerle oyun oynamak ve sohbet etmek olabilir. Bu dilin konuşulduğu ülkeye yapılan ziyaretler ve hatta akrabalarla online görüşmeler de kesinlikle çok faydalı olacaktır.
Son olarak çocuğunuzun oyuncak dünyasındaki çiftlik hayvanları, oyuncak bebekler veya diğer karakterleri konuşturarak istediğiniz dili konuşabilirsiniz. 😊

Dilbilimci Sedanur Akyalı Mills – Londra / Birleşik Krallık

Kaynaklar

Peki kış tatilinde neler yapsak?

18 Ocak 2019

Türkiye’de yarı yıl tatilinde olduğu gibi bir çok ülkede benzer aylarda ara dönem tatilleri olabiliyor. Kış tatili sürecinde çocukların evde olması fikri; çocukla nasıl vakit geçireceğini bilememek ve “kaliteli zaman” geçirme kaygısı aileleri telaşlandırabiliyor. O kadar hız, bilgi ve eyleme dayalı bir çağda yaşıyoruz ki “çocuğum için bir şeyler yapmalıyım” fikri artık herkesi zorlayan bir düşünce. Bu noktada en zorlayıcı konulardan biri de çocuğun canının
sıkılmasıdır. Ebeveynlerin çocuğun can sıkıntısını gidermesinin tek aracı olmamaları ama çocuğa bu konuda yardımcı da olabilmeleri gerçekten ince bir çizgidir.

İster çalışan, ister çalışmayan ebeveyn olun çocuklarınızla yapabileceğiniz bazı etkinlik önerilerini aşağıya yazıyorum ama bu konularda kendi hayal gücünüze ve sezgilerinize güvenmeyi unutmayın. Sizin aklınıza çok farklı etkinlik önerileri de gelebilir.

• “Bırakın bazen canı sıkılsın”. Bazı aileler çocukların canının sıkılmasını kötü bir şey gibi algıladıkları için hemen bir etkinlik bularak çocuğu oyalamaya, sıkıntısını gidermeye
yönelik şeyler yapmaya çalışıyorlar. Aslında canı sıkılan çocukların hayal güçleri daha fazla gelişiyor. Hayal gücü gelişen çocukların kendini oyalama, kendi duygularını fark etme, üretkenlik, içsel konuşmalar yapabilme gibi becerileri de daha iyi gelişiyor. Can sıkıntısı korkutucu bir durum değildir. Bazen "evet canın sıkılıyor ama bazen insanların canı sıkılır. “Benim de sıkıldığım zamanlar oluyor” diyerek durumu açıklayabilirsiniz. Çocuk her “canım sıkıldı” dediğinde paniğe kapılmamak önemli.
• Birlikte gözlerinizi kapatıp hayal kurun. En son ne zaman gözünüzü kapatıp hayal kurdunuz ve buna diğer aile üyelerini ortak ettiniz? Çocuğunuzla beraber gözlerinizi kapatıp hayal kurun ve sonra herkes hayalini anlatsın. Hatta bunu hayalin bir kısmını siz, bir kısmını çocuğunuz kuracak şekilde bir oyuna dönüştürün.
• Evlere hapsolmayın. Havalar soğuk olsa da mutlaka dışarıda vakit geçirin. Soğuk bir havada dışarıda gözlem yapmak ve bunlar üzerine konuşmak çocuğun çevresel zekasının
gelişimini destekleyicidir.
• Mutlaka hareket edin. Çocukların harekete ihtiyacı vardır. Günümüz şehir yaşantısında zor hale gelse de çocukların hareket etmesi ve potansiyel enerjisini atabilmeleri için uygun yerlere götürmek ya da evde bunun için alan oluşturmak çok faydalıdır.
• Oyun grubu oluşturun. Çocuğunuzun okul ya da diğer yerlerden sevdiği arkadaşları ile bir araya gelmesini sağlayın. Ev toplantıları bunun için iyi bir fikir olabilir. Evet bir aradayken yaramazlık yapabilirler ama unutmayın onlar çocuk. Çalışıyorsanız bunu hafta sonu yapabilirsiniz.

• Müze ve tarihi yer ziyaretleri. Bulunduğunuz şehirdeki müze ve tarihi yerlere çocuğunuzu götürüp ona tarihle ilgili bilgiler verebilirsiniz.
• Çocuk atölyeleri. Artık hemen hemen tüm sanat müzeleri, platformlar ve üniversiteler her yaş grubundaki çocukların merak ve ilgi alanlarına yönelik atölye etkinlikleri yapıyorlar. Bunlara çocuğunuzu götürebilirsiniz.
• Beraber kitap seçme ve okuma. Evet çocuğunuza bir çok kitap alıyorsunuz ama beraber kitap alışverişine çıkıp ya da evdeki kitaplarınızdan hem ona, hem kendinize seçip
sevdiğiniz içecekleri hazırlayıp beraber kitap okuma saati yapın.
• Evde yarışlar yapma. Beraber tabu, jenga gibi oyunlarla evde diğer aile üyelerinin katılacağı yarışmalar düzenleyebilirsiniz.
• Beraber sinema ve tiyatro aktivitesi. Evet bunu da yapıyorsunuz ama oyundan ya da filmden sonra çocuğunuza kısa bir özetini anlattırıp fikrini sorabilirsiniz. İzlediği şeyle ilgili yorum yapmasını teşvik edin.
• Her iki ebeveynle vakit geçirme: Bütün bu aktivitelere anne ve baba mutlaka dahil olmalı. Bütün aile topluca geçirilen vakitler dışında anne olmadan baba ve çocuk, baba olmadan anne ve çocuk birlikte vakit geçirebilmeli. Hatta evdeki diğer aile üyelerinden ve akrabalardan da uygun olanlar katılabilir.

Çocuğunuzla vakit geçirmenin keyfini çıkarın. Zorunluluğa, listelere çevirmeden kendiniz de bu süreçten keyif almaya bakın. Nasılsa bir süre sonra bunları siz olmadan
yapmak isteyecekler.

Klinik Psikolog Reyhan Algül / Oslo – Norveç